The 1953 coup in Iran and the role of Great Britain in it
##plugins.pubIds.doi.readerDisplayName##-:
https://doi.org/10.52837/27382702-2022.2-111Բանալի բառեր-:
Mohammad Mossadegh, Fazlollah Zahedi, nationalization of oil, coup, AIOC, BP, Iran, Great Britain, MI6, CIAԱմփոփում
Հոդվածում քննության են առնված 1953 թվականին Իրանում տեղի ունեցած ռազմական հեղաշրջման պատճառները, ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիայի ունեցած դերն ու մասնակցությունն այդ իրադարձությանը: Իրանի վարչապետ Մոհամմադ Մոսադեղը 1951 թվականին ստորագրեց Իրանի նավթային արդյունաբերության ազգայնացման մասին օրենքը: Իրանում նավթային պաշարների շահագործման մենաշնորհը մինչ այդ պատկանում էր Մնգլո-իրանական նավթային ընկերությանը (հետագայում վերանվանվեց Բրիթիշ Փեթրոլյում): Ազգայնացումից անմիջապես հետո վարչապետ Մոսադեղը վտարեց բրիտանացի մասնագետներին և խորհրդականներին, իսկ 1952 թվականին ընդհանրապես խզեց դիվանագիտական հարաբերությունները Լոնդոնի հետ: Նավթի ազգայնացումը առավել սրեց Արևմուտքի հետ Իրանի հարաբերությունները, ինչպես նաև Իրանի ներքաղաքական վիճակը: 1953 թվականի ամռանը իրանական բանակի սպայակազմի կողմից իրականացված ռազմական հեղաշրջման արդյունքում, որում անմասն չէին նաև ԱՄՆ և Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի ծառայությունները, մեծ հռչակ վայելող վարչապետ Մոսադեղի կառավարությունը տապալվեց, իսկ վերջինս ձերբակալվեց:
